साहित्य: १) कागद (रंगीत/ वापरलेला) २) फेविकॉल ३) पेन/ पेनाची रिफील / बांबूची काडी (गोलाकार लांबट वस्तू) ४) अक्रेलिक रंग (वापरलेले कागद घेतल्यास) कृती: १) कागदाचे लांबट तुकडे करा. एखाद्या गोलाकार काडीच्या मदतीने कागदाच्या सुरळ्या करा. सुरळ्यां..

    आपण बाहेरगावी प्रवास करताना पाण्याच्या बाटल्या विकत घेतो व पाणी संपल्यानंतर त्या फेकून देतो. अशा बाटल्यांचा वापर आपण छोटी छोटी रोपे लावण्यासाठी करू शकतो. साहित्य :  प्लॅस्टिकची रिकामी बाटली, पंचिंग मशीन  (किंवा बाटलीला व्यवस्..

  नवनवीन गोष्टी शिकण्याची मानवी मेंदूची क्षमता खूपच मोठी आहे. ती मेंदूतील चेतापेशींच्या व चेतातंतुंच्या लवचीकतेमुळे असते. आपण ही लवचीकता जेवढी जपू, तेवढी ती वाढत जाते. आणि मेंदू नवनवीन गोष्टी शिकणे व त्या लक्षात ठेवणे हे काम सहजतेने करू शकतो. त्या..

  नमस्कार मित्र हो, आतापर्यंतच्या लेखांमध्ये आपण अवकाश स्पर्धेविषयी खूप गोष्टी पहिल्या. ज्यामध्ये अमेरिका आणि रशिया याचं निर्विवाद वर्चस्व राहिलं. पण येत्या दोन लेखांमध्ये आपण आपला देश आणि अतिशय खडतर परिस्थिती असूनसुद्धा त्यावर मात करून भारताने अवकाश स्पर्धेवर मिळवलेलं वर्चस्व याबद्दल जाणून घेणार आहोत. मला खात्री आहे की हे दोन भाग वाचल्यावर तुम्हालासुद्धा भारताचा प्रचंड अभिमान वाटल्याशिवाय राहणार नाही. १९४७ साली भारत स्वतंत्र झाला आणि १९६०च्या दशकात हळूहळू एक विकसनशील राष्ट्र म्हणून स्थिरावत ..

  साहित्य : १० * २० चे आयताकृती २ कार्डशीट, तेलकट खडू, स्केचपेन, कात्री, डिंक/फेविकॉल.   कृती : आयताकृती कार्डशीट घ्या. ज्या पद्धतीने आपण जपानी पंखा बनवतो, त्या पद्धतीने दोन्ही कार्डशीटच्या घड्या घाला. त्यावर तेलकट खडूने सर्वात खा..

  मुलांनो, मे महिन्याच्या सुट्टीत तुम्ही गावाला जाऊन आवडीने कोणतं फळ भरपूर खाता ? मी सांगू, आंबा होय ना ? तसं फणस, करवंद, बोर, जांभळं, वगैरेही खात असाल ना ? पण अशा बऱ्याच सालींपासून, बियांपासून आपण काहीतरी करू शकतो. कसं, सांगू... कोणकोणती फळं असत..

  साहित्य : काही नाही खेळाची तयारी : हा खेळ दोन गटांत आणि कितीही जणांत खेळता येतो. घरात खेळताना ‘सारा’ आणि ‘अन्वय’ असे दोन गट आहेत. साराच्या गटात आजोबा, काका, रोहन आणि आई. अन्वयच्या गटात आजी, काकू, प्रिया आणि बाबा. दोग गट ..

  दोस्तांनो, पुस्तक वाचत असताना बऱ्याचदा चालू पान लक्षात ठेवण्यासाठी आपण पान दुमडतो किंवा त्यात वेगवेगळ्या वस्तू ठेवतो. त्याऐवजी चालू पान लक्षात ठेवण्यासाठी बुकमार्क हा उत्तम पर्याय आहे. आज आपण नाविन्यपूर्ण बुकमार्क तयार करायला शिकूयात.  साह..

  मित्र-मैत्रिणींनो, प्रत्येक व्यक्तीमध्ये काहीनाकाही विशेष कौशल्य, आवड असते. पण जेव्हा हीच आवड जोपासतो, तेव्हा याचं छंदात रुपांतर होतं. छंद म्हणजे काय ? तर मोकळ्या वेळात, कधी खास वेळ काढून, खूप मन लावून आपण जी कृती करतो, तो छंद. प्रत्येकाचा छंद व..

  आधी उभ्या, आडव्या, तिरक्या आणि नागमोडी रेषा पेन्सिलने रेखाटण्याचा सराव करा. एकदा ते जमलं की लहान-मोठी वर्तुळं (गोलाकार आकृती) रेखाटून पाहा. मात्र पट्टी किवां कंपास यांची मदत घ्यायची नाही. रेषा चुकली तरी हरकत नाही. व्यंगचित्रातील महत्वाचा भाग असत..

  मित्रांनो, मागील लेखामध्ये आपण १९७० ते १९८५ या पंधरा वर्षाच्या कालखंडात अवकाश स्पर्धेच्या बाबतीत काय काय घटना घडल्या ते पाहिलं. आता प्रस्तुत लेखामध्ये आपण १९८५ नंतर इलेक्ट्रोनिक्सच्या क्षेत्रात झालेल्या क्रांतीमुळे या आकाश स्पर्धेने कसा वेग घेतल..

  ‘अक्षरे गाळून वाची। का ते घाली पदरिचीं। नीघा न करी पुस्तकाची तो येक मूर्ख॥ हा श्‍लोक लिहिलेला कागद घेऊन किरण धावतच आजीजवळ आला आणि म्हणाला, ‘आजी, मला काही यात समजत नाही, काय ते सांगतेस का?  आजी : बघू, काय लिहिलं आहे? अरे! ह..

  दोस्तांनो उन्हाळ्याची सुट्टी लागल्यामुळे मस्त धमाल करत असाल ना? मित्रांसोबत अन् घरच्यांबरोबर भेळ, पाणीपुरी, आईसक्रीम, पिस्ता, नुडल्स, गड, किल्ले, अभयारण्य, जंगल सफारी अशा प्रकारचे ‘हटके’ बेतही आखले असतील! कधी कधी घराजवळच्या बागेत, मै..

  आकाशात चमकणारी वीज माणसाला अनादि काळापासून माहीत होती. विल्यम गिल्बर्ट या सोळाव्या शतकात होऊन गेलेल्या ब्रिटिश शास्त्रज्ञाने अँबरचा खडा चामड्यावर घासून प्रथमच स्थितिक विद्युत (Static Electricity) तयार केली. या प्रकाराला इलेक्ट्रिक असे नाव त्याने..

  बदल हा प्रकृतीचा नियम आहे. वातावरणात होणार्‍या बदलाला आपण ऋतू म्हणतो. या ऋतूचक्रात सर्वसाधरणपणे एका वर्षात, दर दोन महिन्यांनी वसंत, ग्रीष्म, वर्षा, शरद, हेमंत, शिशिर असे सहा ऋतू आपल्या अस्तित्वाने आसमंत फुलवत असतात. यातील वसंत हा पहिला ऋतू आ..

  मित्रांनो, मागील लेखात आतापर्यंत आपण, अमेरिका आणि सोव्हिएत रशिया यांच्यामधील शीत युद्धाच्या दरम्यान सुरू झालेली अवकाश स्पर्धा आणि चंद्रावरील मानवाचे शेवटचे पाऊल म्हणजेच अपोलो 17 ही मोहीम इथवर अवकाश स्पर्धेचा इतिहास पहिला. हीच अवकाश स्पर्धा पुढे ..

पूर्व-प्राथमिकच्या पालकांना आपल्या मुलांसोबत खेळता येईल असं सहज आणि सोपा खेळ !!!   उत्तर कमेंटबॉक्समध्ये द्या....

शब्दसंपत्ती वाढवा...!!!    ..

  मुलांनो, लय हा मानवी जीवनाचा प्राण आहे. लय म्हटलं की वेग, गती हे शब्द आठवतात, निसर्गातील प्रत्येक गोष्टीला लय असते. त्याप्रमाणे एखादी कविता लयीत म्हटली तर ती आपल्याला लगेच पाठ होते. तसेच मुलांनो, काही शब्द आपण लयीत म्हणू या, वाचू या. त्या लयीत ते शब्द, समान अर्थाचे असतील तर शब्दसंग्रह पण होईल आणि गंमतही येईल. कोणतेही कार्य करायला आपल्यात जोर हवा, बळ हवे. त्यासाठी 'बळ' या शब्दाच्या अर्थाचे गाणे म्हणू या.   बळ, रग, ताकद, जोर. खुमखुमी, आवेश, वीरश्री, जोम.   तडफ, चैतन्य, धमक, ..

शब्दसंपत्ती वाढवा!!!  उत्तर पुढील शनिवारी.  ..

  जोसेफ लुई गे ल्युसॅक याचा जन्म एका सधन फ्रेंच परिवारात इसवी सन १७७८ मध्ये झाला. पण तो लहान असतांनाच झालेल्या फ्रेंच राज्यक्रांतीनंतर काही काळ त्याच्या पित्याला तुरुंगात टाकले गेले होते. चर्चमधल्या धर्मगुरूंनी त्याला शिक्षण दिले. त्याने भौतिकशास्..

  वेळ मजेत घालवता घालवता बुद्धीला मिळणारे पोषक खाद्य !!! ..

  आपल्या लहानग्यांसाठी आजपासून घेऊन येत आहोत शब्दकोडी. मजेत वेळ घालवता घालवता बुद्धीला मिळणारे पोषक खाद्य म्हणजे ही शब्दकोडी!!!   ..

अंकांचे भांडण  अंक सारे शून्याला एकदा चिडवू लागले किंमत नाही म्हणून शून्य रडू लागले   जो तो आपली किंमत शून्याला सांगू लागला मीच तुझ्यापेक्षा श्रेष्ठ म्हणत रांगू लागले   शून्याला अंकांनी असे बेजार करून सोडले तू एकदम निरर..

  मित्रांनो, मागील लेखात आतापर्यंत आपण, अमेरिका आणि सोव्हिएत रशिया यांच्यामधील शीत युद्धाच्या दरम्यान सुरू झालेली अवकाश स्पर्धा आणि चंद्रावरील मानवाचे शेवटचे पाऊल म्हणजेच अपोलो 17 ही मोहीम इथवर अवकाश स्पर्धेचा इतिहास पहिला. हीच अवकाश स्पर्धा पुढे कश..

योग्य वयातच करिअरचा विचार केला तर संरक्षण दलात करिअर करणे सहज शक्य होते. आठवी-नववीत असतानाच विद्यार्थ्यांनी या क्षेत्रांतील करिअरचा विचार जरूर करावा. म्हणजे त्याप्रमाणे योग्यवेळी पाऊल उचलता येते. इयत्ता दहावी व बारावीत असताना संरक्षणदलातील संधीविषयी माहिती देणारा लेख...

सतराव्या शतकातल्या अनेक शास्त्रज्ञांनी हवा आणि इतर वायूंवर संशोधन केले. घनरूप आणि द्रवरूप पदार्थांचे घनफळ किंवा आकारमान (व्हॉल्यूम) इंच, फूट, मीटर, लीटर यांसारख्या एककांमध्ये मोजता येते, त्यांना तराजूत तोलून त्यांचे वजन करता येते, ..

  माणसाने तीन छंद जोपासावेत. एक जो तुमचा उदरनिर्वाह चालवेल, दुसरा जो तुम्हाला तंदुरुस्त ठेवील आणि तिसरा जो तुम्हाला सर्जनशील बनवेल. म्हणजे बघितलना आपले उपजीविकेचे साधन आपल्याला आवडणारे असावे. ते फक्त काम नाही तर आपला छंद असले पाहिजे म्हणजेच ते करून ..

  मित्र मैत्रिणिनों, आज मी तुम्हाला दिल्लीतल्या काही धार्मिक स्थळांबद्दल सांगणार आहे. तुम्ही ७वी, ८वीत असाल, तर तुम्ही दिल्ली सल्तनत आणि मुघलांचा इतिहास कदाचित शिकत असाल, जे मित्र अजून छोटे आहेत त्यांना हा इतिहास शिकायचा आहेच पुढे. मी हे त..

  मित्रांनो, रवींद्रनाथ कवी होते, लेखक होते, शिक्षक होते. ते चित्रकार, संगीतकार, शिल्पकार, कृषी तज्ज्ञही होते. याशिवाय ते श्रेष्ठ बालमानस तज्ज्ञ  होते. म्हणजे लहान मुलांना काय हवे, काय शिकायला आवडते,..

"इथून शनिवारवाड्याला जायचे असेल तर कसे जावे लागेल?" "आधी हा बोर्ड वाचा." "एकदा पत्ता सांगायचे - दहा रुपये. दुसऱ्यांदा समजून सांगायचे - वीस रुपये. नंतरच्या प्रत्येक प्रश्नाला - २५ रुपये."..

अभ्यास कधीही आयत्या वेळी होत नाही. परीक्षा दूर असतानाच अभ्यासाला सुरुवात करा. ‘परीक्षा आठ दिवस आल्यावर पाहू’ असे कधीही म्हणू नका. ‘उद्या कधी उजाडत नाही.’ अभ्यासाला आजच सुरुवात करा...

१९६२ साली पहिल्यांदा अमेरिकेने चंद्राच्या पृथ्वीविरुद्धच्या बाजूने एक यान जाऊन धडकावले आणि त्याद्वारे आपण एखादे यान चंद्रावर पोहोचवू शकतो हे सिद्ध केले. त्यानंतर साधारण १९६५च्या सुमाराला पहिले मानवासहित उडालेले यान हे त्याची कक्षा बदलण्यात यशस्वी झाले. ..

ओझोन म्हणजे प्राणवायू किंवा ऑक्सीजनचाच एक विशिष्ट प्रकार आहे. तो वायू सामान्य प्राणवायूच्या दीडपट मोठा पण अनेकपटीने जहाल असतो. ..

दिवसा सूर्यकिरणांमधून आपल्याला उजेड मिळतो आणि काळोखात दिवा लावला की त्याचा उजेड सगळीकडे पसरतो. म्हणजेच प्रकाशाचे किरण, सूर्य आणि दिवा यांच्या तेजामधून निघून सगळीकडे जातात. ही गोष्ट प्राचीन काळापासून माहीत होती, पण ते तत्क्षणी जाऊन पोहोचतात असे वाटत असणार...

अवकाश स्पर्धा सुरू झाल्यानंतर जवळपास लगेचच या स्पर्धेने वेग घेतला. आकाशात रशियाने पहिला कृत्रिम उपग्रह सोडल्यावर अमेरिकेची या स्पर्धेत एका अर्थी पिछेहाट झाली. ती भरून काढण्यासाठी अमेरिकेनेसुद्धा अनेक प्रयोग करण्यास सुरुवात केली आणि आपला या स्पर्धेतील जोर कायम ठेवला...

कोणतीही गोष्ट शेअर करताना, हे "फेक" तर नाही ना, याची खात्री करण्याची सवय आपल्याला सहज लावून घेता येते. कोणतीही घटना घडली की, आजकाल त्याविषयी मत मांडण्याचा, पोस्ट इकडून तिकडे फॉरवर्ड करण्याचा धडाका सुरू होतो. ..

प्रसारमाध्यमांनी सामाजिक भान ठेवायला हवे. कोणतीही बातमी देताना, दाखवताना याचा विचार करणे गरजेचे आहे, की हे समाजाला हितकारक, पोषक आहे का? ‘नटसम्राट’ सारखी उत्तम नाटके, ‘तारे जमीं पार’, देऊळ, शक्ती, दोस्ती यासारखे उत्तम चित्रपट समजत चांगली मूल्ये रुजवण्याचे, समाजाला दिशा देण्याचे काम करतात...

मला सारं काही समजलं. मलाही फुलपाखरासारखे बनायचे आहे असे मी मनातच ठरवलं...

तान्ह्या बाळांना कधी बोलताना पाहिले आहे का हो? नाही ना? पण तरी त्यांची बडबड आपल्याला मजेदार वाटते. थोडी मोठी झालेली मुले बोबडी बोलतात. बर्‍याचदा ती काय म्हणत आहेत आपल्याला कळत नाही, पण तरी आपण बरोबर तर्क लावू शकतो. ..

काही दिवसांपूर्वी मी तुम्हाला दिल्लीतल्या प्राणी आणि पक्षांबद्दल सांगितलं होतं. थोडा विचार केलात तर तुम्हाला लक्षात येईल की खूप सारे पक्षी इथे का दिसत असतील? ह्या पक्षांना इथे राहण्यासाठी,घरटी बांधण्यासाठी खूप झाडं आहेत. ..

आपल्याला गणित अवघड वाटले, म्हणून आपल्या मुलांनापण येणार नाही, ही अतिशय चुकीची कल्पना आहे. जमत नाहिये का? जाऊ दे, मलापण येत नव्हते, असे कधीच म्हणू नका! उलटे त्यांना काय समजत नाहिये, हे तुम्ही जाणून घ्या आणि सोप्या भाषेत त्यांना ते कसे समजावता येईल, याचा विचार करा. त्यांच्याशी कायम सकारात्मक बोला...

अनेकांना विविध वस्तूंचा संग्रह करण्याचा छंद असतो. त्यापैकी कोणी पोस्टाची तिकिटे, कोणी आईसस्क्रीमच्या काड्या, वेगवेगळी भेटकार्डे, पत्रिकेवरील गणपतींचे फोटो, रंगीत कागद, दगड, शंख-शिंपले अशा कितीतरी वस्तू जमा करत असतात. आपण जमा केलेल्या अशा वस्तू इतर मित्रां..

मी भारतातील सर्वात मोठी पश्चिमवाहिनी नदी आहे. माझा उगम पूर्वेकडून होऊन मी पश्चिमेकडे समुद्राला जाऊन मिळते. अशी मी नर्मदा... मला रेवा असेही म्हंटले जाते. रेवा या शब्दाचा अर्थ ‘पर्वत-पठारावरून उड्या मारत वाहणारी’ असा होतो. मला मध्य प्रदेश राज्..

सर आयझॅक न्यूटन या महान शास्त्रज्ञाचा जन्म १६४२ मध्ये इंग्लंडमधल्या एका लहान गावात झाला. ..

अक्षरांची कार्डे तयार करणे. उदा. a, t, m, o, s  इ. वर्गातील मुलांचे गट तयार करणे. प्रत्येक गटाला 5 ते 7 कार्डे देणे. त्यांनी अक्षरकार्डाचे वाचन करून ती अक्षरे योग्य क्रमाने जुळवून जास्तीत जास्त शब्द तयार करावेत. जो गट जास्तीत जास्त शब्द तयार करेल, ..

आपण नदीबद्दल बरंच काही ऐकून असतो. कधीतरी भूगोल विषय शिकताना शिक्षकांनी विचारले असेल, "सांगा बघू नदी म्हणजे काय?" तर अशा वेळी नदीची काय बर व्याख्या सांगता तुम्ही.? नदी म्हणजे अखंड वाहणाऱ्या खळखळत्या पाण्याचा झरा. असं जर तुम्ही सांगत असाल, तर अगदी बरोबर! ..

श्रद्धेय डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणजेच भीमराव रामजी आंबेडकर यांचा जन्म मध्य प्रदेशमधील महू या गावी 14 एप्रिल 1891 रोजी झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव रामजी व आईचे नाव भीमाई होते. त्यांचे वडील सरकारी नोकरीत असल्याने त्यांची विविध ठिकाणी बदली होत असे. मात्र त..

बालमित्रानो दिल्ली ही आपल्या देशाची राजधानी आहे हे तुम्हाला सगळ्यांना माहीतच आहे. या शहराबद्दलच्या गमतीजमती तुम्हाला वाचायला आवडतील का? तुमच्यापैकी काहीजणांनी दिल्ली पाहिली असेल त्यांना या गोष्टी कदाचित माहिती असतील. पण ज्यांनी दिल्ली पाहिलेली नाही त्या..

नमस्कार मित्रहो, आजवर आपण जो खगोलाचा अभ्यास केला, त्यामध्ये आपण आकाशाचे मूळ भाग कसे केले जातात, त्यात चंद्र आणि सूर्याचे भ्रमण, याचा मानवी जीवनाशी असणारा संबंध इत्यादी पाहिले. त्याचप्रमाणे मागील काही लेखांमध्ये आपण मानवाची आकाश पेलण्याची इच्छा आणि त्..

आपल्या आकाशाच्या चाललेल्या सफरीमध्ये आपण बऱ्याच पुढच्या टप्प्यात पोहोचलो आहोत. पण आकाशाचा अभ्यास सुरू झाल्यानंतर मनुष्याला या अथांग अशा आकाशाचा प्रत्यक्ष वेध घेण्याची ओढ लागली आणि नंतर मग त्याने पक्ष्यासारखे पंख करून पाहिले, छत्रीच्या आकाराची याने उडवण्याचा प्रयत्न केला आणि असे अनेक प्रयोग करून पाहिले...

मी या परीक्षेत खूप अभ्यास केला होता. पण ऐनपेपरच्या वेळेस मी सगळं विसरले...

आकाशाबद्द्ल अधिक..

ओटो व्हॉन गेरिक हा जर्मन शास्त्रज्ञ सतराव्या शतकातला एक प्रमुख संशोधक आणि इंजिनियर होता. तो इटलीमधील गॅलीलिओ आणि टॉरिसेली, तसेच फ्रान्समधील पास्कल यांचा समकालीन होता. त्या काळात चांगली संपर्कसाधने उपलब्ध नसतानासुद्धा हे निरनिराळ्या भाषा बोलणारे ..

मुलांनी त्यांना माहीत असणारा परिचित शब्द सांगणे. त्या शब्दाशी संबंधित असलेले शब्द इतर मुलांनी सांगायचे. जसे अनेक शब्द सांगितल्यावर त्या शब्दांपासून सोपी वाक्ये तयार करता येतात. विद्यार्थी त्या शब्दाशी संबंधित शब्द आठवण्याचा प्रयत्न करतात. विचार करतात व अन..

ओळख पाहू पाहुणा कोण ? शुद्धलेखन सुधारण्यासाठी या खेळाचा/उपक्रमाचा चांगला उपयोग होतो. शब्दाचा उच्चार कसा केला आहे? याचे श्रवण व निरीक्षण विद्यार्थ्यांनी करावे. शिक्षकांनी शब्दांचा योग्य उच्चार करावा. त्या शब्दांचा उच्चार नीट ऐकून विद्यार्थ्यांनी शब्द लिहि..

मुलांनो, लय हा मानवी जीवनाचा प्राण आहे. लय म्हटलं की वेग, गती हे शब्द आठवतात. निसर्गातील प्रत्येक गोष्टीला लय असते. त्याप्रमाणे एखादी कविता लयीत म्हटली तर ती लगेच आपली पाठ होते. तसेच मुलांनो, काही शब्द आपण लयीत म्हणू या, वाचू या, त्या लयीत ते शब्द, समान ..

नमस्कार मित्रांनो! आतापर्यंत आपण विविध अभ्यास कौशल्ये पाहिली, ज्यांचा उपयोग तुम्हाला अभ्यासाला प्रवृत्त होण्यासाठी झाला. आता आपण प्रत्यक्ष अभ्यास करताना वापरावयाची काही कौशल्ये पाहणार आहोत. नोव्हेंबर महिन्याच्या लेखात वाचन कौशल्याविषयी जाणून घेतल्यानंत..

साहित्य : काही नाही खेळाची तयारी : हा खेळ दोन गटांत आणि कितीही जणांत खेळता येतो. घरात खेळताना ‘सारा’ आणि ‘अन्वय’ असे दोन गट आहेत. साराच्या गटात आजोबा, काका, रोहन आणि आई. अन्वयच्या गटात आजी, काकू, प्रिया आणि बाबा. दोग गट समोरासमो..

पिचकारी ही आपल्या ओळखीची वस्तू कधीपासून प्रचलित झाली कुणास ठाऊक. अनेक जुन्या काळातल्या चित्रांमध्ये गोपालकृष्णाला पिचकारीमधून गोपिकांवर रंग उडवत असताना दाखवलेले आहे. डॉक्टरांची इंजेक्शन देण्याची सुई, रंग उडवणारी पिचकारी आणि मोठाले दगडधोंडे उचलून इकडून तिक..

नमस्कार मित्रांनो, आपण मागील लेखामध्ये आपले सण आणि त्यांचे आपल्या आकाशाशी असलेले नाते नक्की काय आहे ते जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला. मला खात्री आहे की तुम्ही नक्की त्याबद्दलची अधिक माहिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला असेल. चला तर मग या प्रस्तुत लेखात..

मित्र-मैत्रिणींनो, शब्दांच्या प्रवासातील चौथ्या आणि पाचव्या टप्प्यावर, आपण डोळे, कान, नाक, तोंड, हात, पाय, दात, या अवयवांवर आधारित वाक्प्रचार, रागावणे, खाणे, विविध रंग, यांवर आधारित वाक्प्रचार, तसंच अतिशयोक्तीचे,ऐतिहासिक, पौराणिक संदर्भ असलेले आणि ..

आपल्या आजूबाजूला चहूकडे हवा पसरलेली असते, पण ती संपूर्णपणे पारदर्शक असल्यामुळे आपल्या डोळ्यांना दिसत नाही. तिला रंग, गंध किंवा चवसुद्धा नसते, पण या हवेला पंख्याने जरासे हलवलेले मात्र आपल्या त्वचेला लगेच समजते. श्वासोच्छ्वास करताना किंवा फुंकर मारता..

मुलांनो, मी जर तुम्हाला विचारलं की पाण्याचं आपल्या आयुष्यातलं स्थान काय? तर तुम्ही मला काय उत्तर द्याल? अनन्यसाधारण. पाणी म्हणजे जीवन, पाणी नसेल तर ही जीवसृष्टीच राहणार नाही वगैरे वगैरे. अशी अनेक उत्तरं तुमच्याकडून येतील. खरंच पाण्याशिवाय आपण आपल्या जगण्य..

आपले जग, इथले निर्जीव पदार्थ आणि सजीव प्राणिमात्र यांचे गुणधर्म यांचा पद्धतशीर अभ्यास करणे आणि निसर्गाचे नियम समजून घेणे म्हणजे विज्ञान (सायन्स). भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र आणि त्यांच्या उपशाखांचा समावेश विज्ञानात केला जातो. यात मांडलेले सिद्धांत प्रत्यक्ष प्रमाणाने सिद्ध करून दाखवले जातात.   प्राचीन काळातले ऋषीमुनि आणि विद्वानांनी अनेक शास्त्रांचा विकास केला होता. मंत्रतंत्र, स्तोत्रे, कथा, पुराणे, वगैरें धर्मशास्त्रे पिढी दर पिढी पुढे दिली गेली. योगविद्या, आयुर्वेद, ..

शब्दांच्या चौथ्या टप्प्यात आपण डोळे, कान, नाक याअवयवांवर आधारित काही वाक्प्रचार पाहिले...

प्राचीन भारतीयांनी सूर्य आणि चंद्र यांची गणनासुद्धा ग्रहांमध्येच केली होती. त्यांनी सूर्य आणि चंद्र यांना अनुक्रमे पहिले आणि दुसरे स्थान दिले आणि राहू व केतू या नावाचे दोन अदृष्य ग्रह धरून नवग्रह बनवले. आज रात्री जे ग्रह ज्या राशींमधल्या तारकांच्या सोबत दिसतात त्यांच्याच सोबत ते पुढच्या महिन्यात किंवा वर्षी दिसणार नाहीत...

टेम्पल रन, अँग्री बर्ड्स, कॅन्डी क्रश किंवा पोकेमनची माहिती तर सर्वच मुलांना असते. म्हणून जरा हटके ॲप्स आपण पाहू या...

गुगल प्ले स्टोअरवर उपलब्ध असणार्‍या, विद्यार्थी मित्रांसाठी उपयुक्त ‘ॲप्स’ची माहिती तुम्हाला या सदरातून मिळेल...

साईराजला अभ्यासाला बसावसं वाटत नाही. अभ्यासाला बसला तरी त्याला वर्गातल्या गमती-जमती आठवतात. टी.व्ही. बघावासा वाटतो, चॅटिंग करावसं वाटतं, का बरं असं होत असेल त्याला? ..

प्रस्तुत लेखात आकाशात रोज काय बदल होतात आणि थोड्या माहितीने सुद्धा आकाश कसे ओळखता येते हे जाणून घेऊयात...

'खाणे ' हा आपल्या सर्वांच्या जिव्हाळ्याचा विषय. खाद्यपदार्थांवर आधारित वाकप्रचारही आहेत. उदा., दुधात साखर पडणे, मधाचे बोट लावणे, हरभऱ्याच्या झाडावर चढवणे इत्यादी. ..

'शून्य' या शब्दाचा अर्थ काय? कुठल्याही वस्तूचे नसणे म्हणजे तिची संख्या शून्य इतकी असणे असा अर्थ आपण लावतो. धान्याचा डबा रिकामाच असला किंवा झाला तर त्यातली उणीव, .....

शिकुया अपूर्णांक आणि त्याचे प्रकार आकृत्यांच्या मदतीने ..

मित्रांनो, मागच्या लेखात आपण अभ्यासाला बसायची जागा कशी असावी? कुठे असावी? हे काही मुद्दे बघितले. मला खात्री आहे की, तुम्ही प्रत्येकाने आपल्या घरातील आपली अभ्यासाची जागा निश्‍चित केली असेल. मुलांनो, अभ्यास कुठे करायचा?&nb..

आर्किमिडीजचे उद्धरणशक्ती सूत्र आर्किमिडीजने उद्धरणशक्तीचा शोध लावला असे म्हणतात. म्हणजे त्याने नेमके काय केले? एखाद्या अशिक्षित लहानग्या मुलाला सुद्धा नदीच्या किंवा तलावाच्या पाण्यात शिरल्यावर हलके हलके वाटतेच. पाण्यात शिरल्यावर अंग हलके वाटणे, काठ..

"आई, आज इतिहासाच्या टीचरनी 'लाल, बाल आणि पाल' या विषयावर प्रोजेक्ट करायला दिला आहे. दीड महिन्यात तो तयार करून टीचरना द्यायचा आहे. यंदाच्या इतिहासाच्या प्रदर्शनात हे प्रोजेक्ट ठेवणार आहेत. म्हणून तुझी आणि बाबांची मदत लागेल मला. बाकीच्या इतर प्रोजेक्टसाठी म..

‘नवनिर्मिती ही सुरुवातीला गरजेची जननी असते.’ सोप्या भाषेत सांगायचं झालं तर असं सांगता येईल की, थंडी वाजायला लागली की, आपण उबेची निर्मिती करतो. भूक लागली की अन्नाची सोय करतो, वातावरणातल्या विविध बदलांना निरोगीपणे तोंड देता यावं य..

नमस्कार मित्रहो, मागील लेखांमध्ये आपण खगोलशास्त्राची तोंडओळख करून घेतली, त्याचप्रमाणे आकाशापासून सुरुवात करण्यासाठी आपले स्थान कसे निश्चित करावे यासंबंधी सुद्धा माहीत करून घेतली. आता सदर लेखात आपल्याला आकाशातील दूरदूरवरील अंतरे कशी मोजायची आणि त्यासाठी ..

अनघा मावशी आज राधाच्या घरी गणपतीच्या दर्शनाला आली होती. जोरदार आरत्या झाल्या. प्रसादाला आज खव्याचे मोदक होते. राधाला आज बराच वेळ प्रार्थना करताना पाहून अनघाला हसू आले. ''पेपर मिळणार आहेत की काय शाळेत घटक चाचणीचे?'', अनघा राधाला म्हणाली. "अय्या! मावशी ..

मित्रमैत्रिणींनो, शब्दांच्या सहलीचा हा तिसरा टप्पा. शब्दांचे स्वभाव, शब्दांचे प्रकार, शब्दांची व्युत्पत्ती, अशा काही मुद्द्यांवर, गेल्या दोन टप्प्यात आपण संवाद साधला. अनेक जण आपल्या या सहलीत अगदी मनापासून सहभागी होत आहेत, सहलीचा आनंद घेत आहेत.मुलुंडच्या अ..

  मागील लेखामध्ये नकाशावाचनाकरीता नकाशा म्हणजे काय? नकाशाचे महत्त्वाचे व अविभाज्य घटक कोणते? यांची ओळख करून घेतली. या लेखाद्वारे नकाशावाचन करता महत्त्वपूर्ण असलेले नकाशाचे अंग म्हणजे दिशा ओळखता येणे. याविषयी माहिती करून घेऊ. यामध्ये नकाशावाचनामध्य..

प्रकाल्पाधारित शिक्षण  “आई, आज घराच्या अभ्यासात दोन दोन उपक्रम लिहायला दिलेत बाईंनी.” “काय? दोन उपक्रम. अरे देवा! अरे, उद्या मलाही ऑफिसमध्ये एक फाईल पूर्ण करून द्यायचीय म्हणून मी ती करायला घरी आणली आणि काय हे तुझं? वैताग आलाय मला तुझ्या त्या उपक्रमांचा कसली मेली ही अभ्यासाची पद्धत! जरा उसंत नाही. सारखं आपलं मुलांना आणि पालकांना कामाला लावलेलं. आमच्या वेळी नव्हतं बाबा अस्सं काही!!” “काय? ओळखीचा वाटतोय ना हा संवाद काहीसा.” मुख्य म्हणजे, ‘मुलांना ..

  पृथ्वीचे भाग आणि आकाश बघण्याच्या ठिकाणावरून बदलणारं आकाश नमस्कार मित्रहो ! मागील लेखात आपण खगोलशास्त्र ह्या विषयाची थोडक्यात माहिती करून घेतली , मला खात्री आहे की तुम्ही सुद्धा नक्कीच वेळात वेळ काढून ह्या बद्दल वर्तमानपत्र ,&nb..

मातृभाषा प्रश्नावली  आपली मातृभाषाच ‘मराठी’ असल्याने, विचार करून शब्द, वाक्य यांची योजना करून विषय, आशय मांडणी करत नाही. तर तो आपल्या सरावाचा भाग असतो. शाळेत प्रश्न पत्रिका सोडविताना एवढे शब्द, एवढ्या प्रकारचे शब्द कसे येतील? असा प्र..

जगाचा नकाशा  नकाशा  भूगोल या विषयाचा प्राण आहे, तो समजून घेतला तर आपल्याला भूगोल हा विषय समजून घ्यायला सोपे जाईल, त्यामुळे या लेखात नकाशा म्हणजे काय? भूगोल या विषयातलं त्याच महत्त्व काय ते समजून घेऊ.  नकाशा म्हणजे पृथ्वीची सपाट कागदाव..

बलाचे नियंत्रण करून गती निर्माण करणे, हा विषय अनेक शास्त्रज्ञ व अभियंते (Engineers) यांचे अभ्यासाचे क्षेत्र आहे. या राशीच्या अभ्यासाच्या इतिहासात आर्किमिडीज, गॅलिलीओ, न्यूटन आणि आईन्स्टाईन यांची प्रयोगशीलता उल्लेखनीय आहे...

काही शब्द विस्मृतीत गेलेत, काही नवीन तयार होतात. विविध प्रकारच्या, स्वभावाच्या शब्दांच्या जन्मकथा कुठे शोधता येतात, असं बरंच काही सांगणारा, शब्दांविषयी उत्सुकता निर्माण करणारा दीपाली केळकर यांचा हा लेख. ..

माध्यमिक शाळेतल्या विद्यार्थ्यांना खगोलशास्त्र समजावं यासाठीच खगोल शास्त्र समजावून सांगणारं एक नवं सदर आजपासून सुरू करत आहोत. विद्यार्थ्यांनो, तुम्हाला नक्की आवडेल. पालक आणि शिक्षकांनीही वाचलं, तर मुलांना समजावून देताना याचा नक्की उपयोग होईल. ..

माणसाला जगण्यासाठी आवश्यक असलेला ऑक्सिजन देणारा महत्त्वाचा घटक म्हणजे वृक्षसंपदा! ही वृक्षसंपदा टिकावी, जैववैविध्य टिकावे यासाठी विविध झाडांची बीजे टिकवणे, त्यांची रुजण्याची प्रक्रिया जाणून घेणे तितकेच महत्त्वाचे आहे. ते समजावून सांगणारा वैज्ञानिक स्वाती केळकर यांचा लेख. ..

पाढे तयार करण्याची सोपी युक्ती   राधाची शाळा नुकतीच सुरू झाली होती. सर्व विषयांचे तास सुरू नव्हते झाले, त्यामुळे कधी कधी फारच कंटाळा यायचा शाळेत तिला. अनघा मावशीला पाहून तिला फारच आनंद झाला. कारण काहीतरी गणिताची गंमत तिच्याकडे ..

माध्यमिक गटातल्या मुलांसाठी 'अभ्यास करणं' या विषयावर भर देणार हे सदर . ..

अभिव्यक्तीचं माध्यम म्हणजे भाषा आणि भाषेतले अर्थवाही शब्द. या शब्दांविषयीच्या गमतीजमती, त्यांचं मूळ, त्यांचे प्रकार, त्यातले खेळ, त्यांचं व्याकरण असं बरंच काही या दीपाली केळकर यांच्या  नवीन लेखमालेत आपण वाचणार आहात. ..

लेखक, संगीतकार, नट, नाटककार, पटकथाकार, दिग्दर्शक, कथाकथनकार अशा अनेक भूमिका निभावलेले पु ल देशपांडे  देशपांडे, पुरुषोत्तम लक्ष्मण पु.ल. देशपांडे दिग्दर्शक, पटकथाकार, संगीतकार 8 नोव्हेंबर 1919 - 12 जून 2000 ‘कुबेर’ (1947) या भूपाल..

करिअर हे गणित सोडवाल कसे? वाचा सुप्रिया देवस्थळी यांच्या लेखमालेतून. ..

  कोणतीही भाषा ही महत्त्वाच्या चार कौशल्यांसह आत्मसात केली जाते. ही language skills म्हणजे – Listening, speaking, reading, writing आणि नंतर conversation (dialogue) मातृभाषा शिकताना ही कौशल्य आपल्याला मुद्दाम शिकावी लागत नाहीत, तर ती आजूबाजूच्..

विद्यार्थ्यांनो, सोप्या पद्धतीने पाढ्यांची उजळणी घ्यायला आलीये एक मावशी. तिच्याबरोबर पाढे शिका. ..

मित्रांनो, पृथ्वीच्या अंतरंगात म्हणजे भू-गर्भात काय दडलयं याची उत्सुकता आपल्याला नेहमीच असते. भूगोलाच्या भू-अर्थशास्त्रात या शाखेतून आपण त्याचा आभ्यास करतो. ज्याप्रमाणे पृथ्वीचे अंतरंग जाणून घेण्याची इच्छा असते, त्याच प्रमाणे आपल्याला पृथ्वीपासून दूर अस..

  थोडक्यात सारांश आलेला निबंध म्हणजे चांगला निबंध का ? मित्रमैत्रिणींनो, इयत्ता कोणतीही असो भाषा विषयात तुम्हाला निबंध लिहावेच लागतात. अगदी लहानपणी ५ ओळींचे ते मोठे झाल्यावर २५ ओळींचे. हे लेखनकाम काहींना आनंददायी वाटतं, तर काहींना कंटाळवा..

  विज्ञान आणि तंत्रज्ञानच्या प्रगतीचा वेग आज इतका जास्त आहे की, आपण कुठून कुठे पोहोचलोय याचा रस्ताच आपल्याला सापडायचा नाही. तंत्रज्ञान, संगणक, इलेक्ट्रोनिक्स हे सध्याचे परवलीचे शब्द. तंत्रज्ञानामुळे  इतक्या गोष्टी स्वयंचलित झाल्..