विनोदी कथेमध्ये शंकर पाटील, द.मा. मिरासदार, पु.ल.देशपांडे, रमेश मंत्री इ. यांचे  कथा संग्रह प्रसिद्ध आहेत.कथालेखक शंकर पाटील हे नवीन शिक्षणाचे खेड्यात झालेल्या प्रगतीचे व पडझडीचे रेखीव चित्रण आपल्या कथासंग्रहातून करतात. उदा. धिंड, तमाशा, दसरा, वळीव..

विद्यार्थी मित्रांनो आणि मैत्रिणींनो, आज मी तुम्हाला आमच्या घरातील तुम्हा सर्वांना अतिशय प्रिय असणाऱ्या अशा सदस्याची ओळख करून देत आहे. त्याचं नाव आहे कथा म्हणजेच गोष्ट. विद्यार्थी मित्रांनो, गोष्ट ऐकायला, लिहायला, वाचायला आवडते हो की नाही...जाणून घेऊयात..

जॉन डाल्टन या शास्त्रज्ञाने सन १८०८ मध्ये अणुसिद्धांत मांडला होता. या विश्वामधले सर्व पदार्थ अत्यंत सूक्ष्म अशा अदृष्य अणूंचे बनलेले असतात असे त्याने सांगितले होते. पण आपल्या सभोवती असलेले दगडमाती, हवा, पाणी इतकेच नव्हे तर माणसे, पशू, पक्षी, झाडे, चंद्र..

‘‘मी या परीक्षेत खूप अभ्यास केला होता. पण ऐनपेपरच्या वेळेस मी सगळं विसरले. काही आठवतच नव्हतं मला.’’ नेहा खूप उदास होऊन हे सांगत होती. तिच्याशी बोलताना एक गोष्ट लक्षात आली ती म्हणजे ती घोकंपट्टी जास्त करत होती. सराव कमी पडत होता. ..

नमस्कार विद्यार्थीमित्रांनो आज मी तुम्हाला आमच्या एका आगळ्या वेगळ्या कुटुंबाची माहिती सांगणार आहे. आवडेलना तुम्हाला ऐकायला? नमस्कार आमच्या कुटुंबाचे नाव आहे ग्रंथ आणि आमच्या घराचे नाव आहे ग्रंथालय.आमचे पूर्वज प्राचीनकाळापासून सर्वांना माहीतच आहेत. त्याती..

          महान विद्युतशास्त्रज्ञ महान विद्युतशास्त्रज्ञ मायकेल फॅरेडे याचा जन्म सन १७९१मध्ये इंग्लंडमधील एका गरीब कुटुंबात झाला. बिकट आर्थिक परिस्थितीमुळे त्याचे शालेय शिक्षण नीट झाले नाही. चौदा वर्षांचा असताना तो एका बुकब..

  व्होल्टाच्या पाइलला वीजनिर्मितीमध्ये मिळालेल्या यशानंतर त्या काळातल्या शास्त्रज्ञांना संशोधन करण्यासाठी एक नवे अद्भुत साधन उपलब्ध झाले. इतर संशोधकांनीसुद्धा निरनिराळी रसायने आणि धातू यांचेवर प्रयोग करून रासायनिक क्रियांमधून वीज निर्माण करण्याचे ..

हम्फ्री डेव्ही याचा जन्म सन १७७८ मध्ये इंग्लंडच्या नैऋत्य टोकाला असलेल्या पेन्झान्स नावाच्या गावातल्या एका गरीब कुटुंबात झाला.  तो सहा वर्षांचा झाल्यानंतर डॉन टॉन्किन नावाच्या सद्गृहस्थाने त्याचा सांभाळ केला. शालेय शिक्षण पूर्ण झाल्यावर तो एका डॉक्..

प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र निर्माण करण्यासाठी शिक्षकांनी, पालकांनी, विद्यार्थ्यांनी अशा सर्वांनीच प्रयत्न करायला हवेत. विद्यार्थ्यांना शिकण्यास प्रवृत्त करायला हवे. विद्यार्थ्यांना खूप येते, हे मोठ्यांनी मान्य करायला हवे. पूर्वीपासूनच शिक्षक आपली कामे क..

आजकाल सर्वांना सतावणारा विषय म्हणजे आपल्या पाल्याचा अभ्यास. हा अभ्यास चांगल्या पद्धतीने करवून घेऊन त्याला जास्तीत जास्त गुण कसे मिळवता येतील, यावरच विचार केला जातो. अभ्यासामधील गमतीजमतीचा विचारच केला जात नाही. त्या अभ्यासामागचे खरे ज्ञान समजून घेण्याचा ..

‘‘ताई, आता हिवाळा आहे, आज रात्री हे इडलीचं पीठ बाहेरच ठेवा, फ्रीजमध्ये ठेवू नका, नाहीतर फुगणार नाही आणि सकाळी इडल्या चांगल्या होणार नाहीत!’’ ‘‘हे बघ, मी या पातेल्याला चुंबक लावून बघणार.. चिकटलं तर समजेन की, तू काही स..

अनेक शौर्य चक्रे मिळवणारी आणि स्वातंत्र्यपूर्व काळात व्हिक्टोरिया क्रॉस पटकवणारी मराठा लाईट इंफंट्री प्रेसिडेन्ट कलर्सने अलंकृत आहे. ‘शिवाजी महाराज की जय!’ या उद्घोषाने गनिमाच्या छातीत धडकी भरवणारी ही पायदळ सेना मरहठ्ठ्या मर्दाची अस्मिता पार..

  प्रसिद्ध समुपदेशक दीपक करंजीकर यांच्या एकदिवसीय कार्यशाळेला उपस्थित राहण्याचा योग आला होता. पाच वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त काळ शिकविणार्‍या शिक्षकांसाठी या कार्यशाळेचं आयोजन करण्यात आलं होतं. शिकवणं म्हणजे काय? हे या कार्यशाळेत सहभागी सर्व..

  जॉन डाल्टन या शास्त्रज्ञाचा जन्म इंग्लंडमधल्या एका लहान गावातल्या एका विणकराच्या घरात सन १७६६मध्ये झाला. त्याचे कुटुंब क्वेकर या बंडखोर पंथाचे होते. त्या काळातल्या रूढीवादी ख्रिश्चनांनी या पंथातल्या लोकांना जवळ जवळ वाळीत टाकले होते आणि तिथली शिक..

  खोल :खोल हे वाद्य आसाम-बंगाल प्रदेशाचे वैशिष्ट्य आहे. पूर्व भारतातील वैष्णव भजन खोल शिवाय होईल अशी कल्पनाही करता येत नाही. त्याला इतके पवित्र वाद्य मानतात की त्याचा उल्लेख नेहमी आदरपूर्वक श्री खोल’ असा करतात. श्रीचैतन्यस्वामींनी (इ.स. 1485..

  या जगातल्या सगळ्याच गोष्टी दिसतात तशा प्रत्यक्षात नसतात किंवा असतात पण दिसत नाहीत . काही चाणाक्ष शास्त्रज्ञ त्यातले क्रांतिकारक सत्य जगापुढे आणतात. उदाहरणार्थ रोज सकाळी पूर्व दिशेला सूर्य उगवतो, तो दुपारी डोक्यावर येतो आणि संध्याकाळी पश्चिम दिशे..

  परवा एका मैत्रिणीकडे आमचा पुस्तकट्टा जमला होता. दर आठवड्याला प्रत्येकीने वाचलेल्या एका पुस्तकावर चर्चा असते. चर्चा रंगात आली असतानाच, त्या मैत्रिणीचा सात-आठ वर्षांचा नातू सतत ‘आजी, मी बोअर झालोय गं’, असे पालुपद लावत होता. मला आश्&zwj..

  सकाळपासून आद्या आनंदाने बागडत होती. जणू फुलपाखरांचे पंखच तिला मिळाले होते. आजी कौतुकाने तिच्याकडे पाहत होती. आद्याच्या आईला आजी म्हणाली, ‘आज आद्या खूप खूश आहे. अगदी हॅपी बर्थडेच्या दिवशी असते तश्शी!’ आद्याने ते ऐकलं आणि पटकन म्हणाली,..

  मुलांनो, आपल्याला पाण्याची बचत करावी लागणार आहे म्हणे, पण ती कशी करणार? आहे कल्पना? म्हणजे आपण पैशांची बचत करतो तशीच करायची बरोबर बघा हं... आपल्याला पावसाळ्यात पावसापासून किती पाणी मिळते? शास्त्रज्ञांनी सांगितल आहे की पासाळ्यात प्रत्यक्ष ४० दिवस..

  मित्रांनो, मागील लेखामध्ये आपण भारताची अंतराळयात्रा कशी सुरू झाली ते संक्षेपात पाहिले. आता पाहणार आहोत भारताने अंतराळक्षेत्रामध्ये काय कामगिरी बजावली जेणेकरून अंतराळ क्षेत्रामध्ये भारताचे नाव आदराने घेतले जाऊ लागले. भारताने आर्यभट्ट आणि रोहिणी ..

  स्वामी विवेकानंद जेव्हा छोटे नरेंद्र दत्त होते; तेव्हाची गोष्ट आहे ही! त्यांच्या घरी पाहुणे आले होते. त्यांनी छोट्या नरेंद्रला विचारले, ‘तुला मोठेपणी कोण व्हायला आवडेल?’ नरेंद्रने पाहिले तर दाराबाहेर एक बग्गी चालवणारा बग्गीवान उभा हो..

  भव्य दिव्य रंगमंचावर, दोन तीन गुरू व एक महागुरू विशेष पाहुण्यांना बोलावतात. आता निकाल जाहीर करू या का? अशी मोठ्या अदबीने त्यांची परवानगी घेतात. एक बंद लिफाफा पाहुण्यांच्या हातात सोपवला जातो. जुन्या काळी पोस्टमन तार घेऊन आल्यावर जसे वातावरण ताणल..

  देशाच्या रक्षणाची भिस्त असणार्‍या संरक्षणादलाविषयी सामान्य लोकांना कायम आर्कषण असते. त्यामुळे संरक्षण दलात करिअर करणे अनेक तरुण-तरुणींचे स्वप्न असते. पण योग्य वयात या करिअर संधींची माहिती न मिळाल्याने कित्येकांचे ते फक्त स्वप्नच राहते. योग्य..

अचानक दुपारी दोघेजणं एकमेकांच्या बाजूला आले. नेहमी, एक घरात गेला कि दुसरा बाहेर पडतो आणि दुसरा घरात गेला की पहिला बाहेर पडतो. पण आज दुपारीच सिमरन घरी आली आणि तिची तब्येत बिघडली. त्या घाईत हे दोघे तसेच राहिले घराबाहेर. टेबलावर उताणे पडलेले... एकमेकांच्..

  मुलांनो, आपण राजा, कवी आणि कथा या कथामालेत अनेक राजांच्या आणि कवींच्या गोष्टी पहिल्या. जसे - याज्ञवाल्क्य आणि जनक राजा, अगस्ती आणि राम राजा, कृष्ण आणि अर्जुन, बाणभट आणि हर्षवर्धन इत्यादी. आज या कथामालेतील शेवटीची गोष्ट - शिवाजी महाराज, कवी भूषण ..

  आजचे युग हे स्पर्धेचे युग आहे. भविष्यातील शासकीय नोकरीच्या संधी या विविध स्पर्धा परीक्षांमार्फत मिळणार आहेत. भविष्यातील अशा स्पर्धा परीक्षांची तयारी ही शालेय जीवनातील विविध टप्प्यांवर होत राहिल्यास भविष्यातील यशाची खात्री वाढते. आज नव्याने जे उच..

  माणसाने तीन छंद जोपासावेत. एक जो तुमचा उदरनिर्वाह चालवेल, दुसरा जो तुम्हाला तंदुरुस्त ठेवील आणि तिसरा जो तुम्हाला सर्जनशील बनवेल. म्हणजे बघितलना आपले उपजीविकेचे साधन आपल्याला आवडणारे असावे. ते फक्त काम नाही तर आपला छंद असले पाहिजे म्हणजेच ते करू..

  आजच्या जगात ‘करिअर’ हा परवणीचा शब्द झाला आहे. शिशुविहार ते वृद्धाश्रम सर्वत्र हा शब्द ऐकू येतो. पण प्रश्न पडतो की आपल्या सर्वांना करिअर या शब्दातून नेमका काय अर्थ अभिप्रेत आहे? यशस्वी म्हणजे काय? अनेकदा करिअर आणि यशस्वी या शब्दा..

साहित्य :- मार्बल पेपर, ऑइल पेंट (हिरवा, पिवळा, निळा), ब्रश, पाणी, प्लास्टिक ट्रे कृती :- १) प्रथम प्लास्टिक ट्रे मध्ये पाणी घ्या. २) त्यामध्ये हिरवा, निळा, पिवळा ऑईल पेंट रंग टाका. ३) एका ब्रशने थोडे हलवा. ४) मार्बल पेपर वरच्यावर हलकेच त्या पाण्यावर ..

प्राचीन काळापासून माणसाला आजार होत आले आहेत आणि तो त्यावर उपचारही करत आला आहे. रोगांच्या लक्षणावरून त्यांचे निदान करणे आणि त्यावर योग्य औषधोपचार करणे या बाबतीत भारतीय वैद्यराजांनी खूप मोठे काम करून जो आयुर्वेद तयार केला तो आजवर उपयोगात येत आहे. चीन, मध्..

  मुलींच्या वाढीतला महत्त्वाचा टप्पा, तिच्या आयुष्यातील एक महत्त्वाची घडामोड म्हणजे दर महिन्याची पाळी. त्या वेळी शरीरात घडणारे बदल, होणारे नुकसान (रक्तस्रावामुळे) व ते भरून काढण्यासाठी आवश्यक असलेला योग्य आहार या गोष्टी समजून घेणेही महत्त्वाचे आहे..

  गार्गी शाळेतून घरी आली ती तणतणतच! आज शाळेत सातवी विरुद्ध आठवी खो-खोची मॅच होती. गार्गी सातवीची कॅप्टन होती. तिच्या संघातील नेहा ही पट्टीची खेळाडू, पण आज ती खेळणार नव्हती. का? तर म्हणे तिची पाळी सुरू झाली होती आणि तिच्या आईने तिला खेळू नको सांगित..

  साहित्य :  १) वापरलेली/ खराब झालेली प्लास्टिक बाटली/ डबा २) कटर ३) माती, बिया/ छोटे रोपटे ४) प्लास्टिकला भोक पडण्यासाठी कर्कटक प्रकार - ११) एका प्लास्टिक बाटलीचे २ भाग करा. फोटोमध्ये १ लीटर पिण्याची बाटली वापरली आहे. वरच्या भागामध्ये असले..

  मे महिन्याची सुट्टी ही सर्वांनाच आवडणारी, हवीहवीशी वाटणारी. परीक्षा झालेल्या असल्याने परीक्षेचा ताण नाही. अभ्यास नाही आणि अभ्यास करा अशी कोणाच्या मागे भुणभुण नाही. दिवसभर खेळ, मजा, मस्ती व दंगा आणि भूक लागल्यावर थंडगार शीतपेय, फळे आणि आइसक्रीम म..

साहित्य: १) कागद (रंगीत/ वापरलेला) २) फेविकॉल ३) पेन/ पेनाची रिफील / बांबूची काडी (गोलाकार लांबट वस्तू) ४) अक्रेलिक रंग (वापरलेले कागद घेतल्यास) कृती: १) कागदाचे लांबट तुकडे करा. एखाद्या गोलाकार काडीच्या मदतीने कागदाच्या सुरळ्या करा. सुरळ्यां..

    आपण बाहेरगावी प्रवास करताना पाण्याच्या बाटल्या विकत घेतो व पाणी संपल्यानंतर त्या फेकून देतो. अशा बाटल्यांचा वापर आपण छोटी छोटी रोपे लावण्यासाठी करू शकतो. साहित्य :  प्लॅस्टिकची रिकामी बाटली, पंचिंग मशीन  (किंवा बाटलीला व्यवस्..

  नवनवीन गोष्टी शिकण्याची मानवी मेंदूची क्षमता खूपच मोठी आहे. ती मेंदूतील चेतापेशींच्या व चेतातंतुंच्या लवचीकतेमुळे असते. आपण ही लवचीकता जेवढी जपू, तेवढी ती वाढत जाते. आणि मेंदू नवनवीन गोष्टी शिकणे व त्या लक्षात ठेवणे हे काम सहजतेने करू शकतो. त्या..

  नमस्कार मित्र हो, आतापर्यंतच्या लेखांमध्ये आपण अवकाश स्पर्धेविषयी खूप गोष्टी पहिल्या. ज्यामध्ये अमेरिका आणि रशिया याचं निर्विवाद वर्चस्व राहिलं. पण येत्या दोन लेखांमध्ये आपण आपला देश आणि अतिशय खडतर परिस्थिती असूनसुद्धा त्यावर मात करून भारताने अवकाश स्पर्धेवर मिळवलेलं वर्चस्व याबद्दल जाणून घेणार आहोत. मला खात्री आहे की हे दोन भाग वाचल्यावर तुम्हालासुद्धा भारताचा प्रचंड अभिमान वाटल्याशिवाय राहणार नाही. १९४७ साली भारत स्वतंत्र झाला आणि १९६०च्या दशकात हळूहळू एक विकसनशील राष्ट्र म्हणून स्थिरावत ..

  साहित्य : १० * २० चे आयताकृती २ कार्डशीट, तेलकट खडू, स्केचपेन, कात्री, डिंक/फेविकॉल.   कृती : आयताकृती कार्डशीट घ्या. ज्या पद्धतीने आपण जपानी पंखा बनवतो, त्या पद्धतीने दोन्ही कार्डशीटच्या घड्या घाला. त्यावर तेलकट खडूने सर्वात खा..

  मुलांनो, मे महिन्याच्या सुट्टीत तुम्ही गावाला जाऊन आवडीने कोणतं फळ भरपूर खाता ? मी सांगू, आंबा होय ना ? तसं फणस, करवंद, बोर, जांभळं, वगैरेही खात असाल ना ? पण अशा बऱ्याच सालींपासून, बियांपासून आपण काहीतरी करू शकतो. कसं, सांगू... कोणकोणती फळं असत..

  साहित्य : काही नाही खेळाची तयारी : हा खेळ दोन गटांत आणि कितीही जणांत खेळता येतो. घरात खेळताना ‘सारा’ आणि ‘अन्वय’ असे दोन गट आहेत. साराच्या गटात आजोबा, काका, रोहन आणि आई. अन्वयच्या गटात आजी, काकू, प्रिया आणि बाबा. दोग गट ..

  दोस्तांनो, पुस्तक वाचत असताना बऱ्याचदा चालू पान लक्षात ठेवण्यासाठी आपण पान दुमडतो किंवा त्यात वेगवेगळ्या वस्तू ठेवतो. त्याऐवजी चालू पान लक्षात ठेवण्यासाठी बुकमार्क हा उत्तम पर्याय आहे. आज आपण नाविन्यपूर्ण बुकमार्क तयार करायला शिकूयात.  साह..

  मित्र-मैत्रिणींनो, प्रत्येक व्यक्तीमध्ये काहीनाकाही विशेष कौशल्य, आवड असते. पण जेव्हा हीच आवड जोपासतो, तेव्हा याचं छंदात रुपांतर होतं. छंद म्हणजे काय ? तर मोकळ्या वेळात, कधी खास वेळ काढून, खूप मन लावून आपण जी कृती करतो, तो छंद. प्रत्येकाचा छंद व..

  आधी उभ्या, आडव्या, तिरक्या आणि नागमोडी रेषा पेन्सिलने रेखाटण्याचा सराव करा. एकदा ते जमलं की लहान-मोठी वर्तुळं (गोलाकार आकृती) रेखाटून पाहा. मात्र पट्टी किवां कंपास यांची मदत घ्यायची नाही. रेषा चुकली तरी हरकत नाही. व्यंगचित्रातील महत्वाचा भाग असत..

  मित्रांनो, मागील लेखामध्ये आपण १९७० ते १९८५ या पंधरा वर्षाच्या कालखंडात अवकाश स्पर्धेच्या बाबतीत काय काय घटना घडल्या ते पाहिलं. आता प्रस्तुत लेखामध्ये आपण १९८५ नंतर इलेक्ट्रोनिक्सच्या क्षेत्रात झालेल्या क्रांतीमुळे या आकाश स्पर्धेने कसा वेग घेतल..

  ‘अक्षरे गाळून वाची। का ते घाली पदरिचीं। नीघा न करी पुस्तकाची तो येक मूर्ख॥ हा श्‍लोक लिहिलेला कागद घेऊन किरण धावतच आजीजवळ आला आणि म्हणाला, ‘आजी, मला काही यात समजत नाही, काय ते सांगतेस का?  आजी : बघू, काय लिहिलं आहे? अरे! ह..

  दोस्तांनो उन्हाळ्याची सुट्टी लागल्यामुळे मस्त धमाल करत असाल ना? मित्रांसोबत अन् घरच्यांबरोबर भेळ, पाणीपुरी, आईसक्रीम, पिस्ता, नुडल्स, गड, किल्ले, अभयारण्य, जंगल सफारी अशा प्रकारचे ‘हटके’ बेतही आखले असतील! कधी कधी घराजवळच्या बागेत, मै..

  आकाशात चमकणारी वीज माणसाला अनादि काळापासून माहीत होती. विल्यम गिल्बर्ट या सोळाव्या शतकात होऊन गेलेल्या ब्रिटिश शास्त्रज्ञाने अँबरचा खडा चामड्यावर घासून प्रथमच स्थितिक विद्युत (Static Electricity) तयार केली. या प्रकाराला इलेक्ट्रिक असे नाव त्याने..

  बदल हा प्रकृतीचा नियम आहे. वातावरणात होणार्‍या बदलाला आपण ऋतू म्हणतो. या ऋतूचक्रात सर्वसाधरणपणे एका वर्षात, दर दोन महिन्यांनी वसंत, ग्रीष्म, वर्षा, शरद, हेमंत, शिशिर असे सहा ऋतू आपल्या अस्तित्वाने आसमंत फुलवत असतात. यातील वसंत हा पहिला ऋतू आ..

  मित्रांनो, मागील लेखात आतापर्यंत आपण, अमेरिका आणि सोव्हिएत रशिया यांच्यामधील शीत युद्धाच्या दरम्यान सुरू झालेली अवकाश स्पर्धा आणि चंद्रावरील मानवाचे शेवटचे पाऊल म्हणजेच अपोलो 17 ही मोहीम इथवर अवकाश स्पर्धेचा इतिहास पहिला. हीच अवकाश स्पर्धा पुढे ..

पूर्व-प्राथमिकच्या पालकांना आपल्या मुलांसोबत खेळता येईल असं सहज आणि सोपा खेळ !!!   उत्तर कमेंटबॉक्समध्ये द्या....

शब्दसंपत्ती वाढवा...!!!    ..

  मुलांनो, लय हा मानवी जीवनाचा प्राण आहे. लय म्हटलं की वेग, गती हे शब्द आठवतात, निसर्गातील प्रत्येक गोष्टीला लय असते. त्याप्रमाणे एखादी कविता लयीत म्हटली तर ती आपल्याला लगेच पाठ होते. तसेच मुलांनो, काही शब्द आपण लयीत म्हणू या, वाचू या. त्या लयीत ते शब्द, समान अर्थाचे असतील तर शब्दसंग्रह पण होईल आणि गंमतही येईल. कोणतेही कार्य करायला आपल्यात जोर हवा, बळ हवे. त्यासाठी 'बळ' या शब्दाच्या अर्थाचे गाणे म्हणू या.   बळ, रग, ताकद, जोर. खुमखुमी, आवेश, वीरश्री, जोम.   तडफ, चैतन्य, धमक, ..

शब्दसंपत्ती वाढवा!!!  उत्तर पुढील शनिवारी.  ..

  जोसेफ लुई गे ल्युसॅक याचा जन्म एका सधन फ्रेंच परिवारात इसवी सन १७७८ मध्ये झाला. पण तो लहान असतांनाच झालेल्या फ्रेंच राज्यक्रांतीनंतर काही काळ त्याच्या पित्याला तुरुंगात टाकले गेले होते. चर्चमधल्या धर्मगुरूंनी त्याला शिक्षण दिले. त्याने भौतिकशास्..

  वेळ मजेत घालवता घालवता बुद्धीला मिळणारे पोषक खाद्य !!! ..

  आपल्या लहानग्यांसाठी आजपासून घेऊन येत आहोत शब्दकोडी. मजेत वेळ घालवता घालवता बुद्धीला मिळणारे पोषक खाद्य म्हणजे ही शब्दकोडी!!!   ..

अंकांचे भांडण  अंक सारे शून्याला एकदा चिडवू लागले किंमत नाही म्हणून शून्य रडू लागले   जो तो आपली किंमत शून्याला सांगू लागला मीच तुझ्यापेक्षा श्रेष्ठ म्हणत रांगू लागले   शून्याला अंकांनी असे बेजार करून सोडले तू एकदम निरर..

  मित्रांनो, मागील लेखात आतापर्यंत आपण, अमेरिका आणि सोव्हिएत रशिया यांच्यामधील शीत युद्धाच्या दरम्यान सुरू झालेली अवकाश स्पर्धा आणि चंद्रावरील मानवाचे शेवटचे पाऊल म्हणजेच अपोलो 17 ही मोहीम इथवर अवकाश स्पर्धेचा इतिहास पहिला. हीच अवकाश स्पर्धा पुढे कश..

योग्य वयातच करिअरचा विचार केला तर संरक्षण दलात करिअर करणे सहज शक्य होते. आठवी-नववीत असतानाच विद्यार्थ्यांनी या क्षेत्रांतील करिअरचा विचार जरूर करावा. म्हणजे त्याप्रमाणे योग्यवेळी पाऊल उचलता येते. इयत्ता दहावी व बारावीत असताना संरक्षणदलातील संधीविषयी माहिती देणारा लेख...

सतराव्या शतकातल्या अनेक शास्त्रज्ञांनी हवा आणि इतर वायूंवर संशोधन केले. घनरूप आणि द्रवरूप पदार्थांचे घनफळ किंवा आकारमान (व्हॉल्यूम) इंच, फूट, मीटर, लीटर यांसारख्या एककांमध्ये मोजता येते, त्यांना तराजूत तोलून त्यांचे वजन करता येते, ..

  माणसाने तीन छंद जोपासावेत. एक जो तुमचा उदरनिर्वाह चालवेल, दुसरा जो तुम्हाला तंदुरुस्त ठेवील आणि तिसरा जो तुम्हाला सर्जनशील बनवेल. म्हणजे बघितलना आपले उपजीविकेचे साधन आपल्याला आवडणारे असावे. ते फक्त काम नाही तर आपला छंद असले पाहिजे म्हणजेच ते करून ..

  मित्र मैत्रिणिनों, आज मी तुम्हाला दिल्लीतल्या काही धार्मिक स्थळांबद्दल सांगणार आहे. तुम्ही ७वी, ८वीत असाल, तर तुम्ही दिल्ली सल्तनत आणि मुघलांचा इतिहास कदाचित शिकत असाल, जे मित्र अजून छोटे आहेत त्यांना हा इतिहास शिकायचा आहेच पुढे. मी हे त..

  मित्रांनो, रवींद्रनाथ कवी होते, लेखक होते, शिक्षक होते. ते चित्रकार, संगीतकार, शिल्पकार, कृषी तज्ज्ञही होते. याशिवाय ते श्रेष्ठ बालमानस तज्ज्ञ  होते. म्हणजे लहान मुलांना काय हवे, काय शिकायला आवडते,..

"इथून शनिवारवाड्याला जायचे असेल तर कसे जावे लागेल?" "आधी हा बोर्ड वाचा." "एकदा पत्ता सांगायचे - दहा रुपये. दुसऱ्यांदा समजून सांगायचे - वीस रुपये. नंतरच्या प्रत्येक प्रश्नाला - २५ रुपये."..

अभ्यास कधीही आयत्या वेळी होत नाही. परीक्षा दूर असतानाच अभ्यासाला सुरुवात करा. ‘परीक्षा आठ दिवस आल्यावर पाहू’ असे कधीही म्हणू नका. ‘उद्या कधी उजाडत नाही.’ अभ्यासाला आजच सुरुवात करा...

१९६२ साली पहिल्यांदा अमेरिकेने चंद्राच्या पृथ्वीविरुद्धच्या बाजूने एक यान जाऊन धडकावले आणि त्याद्वारे आपण एखादे यान चंद्रावर पोहोचवू शकतो हे सिद्ध केले. त्यानंतर साधारण १९६५च्या सुमाराला पहिले मानवासहित उडालेले यान हे त्याची कक्षा बदलण्यात यशस्वी झाले. ..

ओझोन म्हणजे प्राणवायू किंवा ऑक्सीजनचाच एक विशिष्ट प्रकार आहे. तो वायू सामान्य प्राणवायूच्या दीडपट मोठा पण अनेकपटीने जहाल असतो. ..

दिवसा सूर्यकिरणांमधून आपल्याला उजेड मिळतो आणि काळोखात दिवा लावला की त्याचा उजेड सगळीकडे पसरतो. म्हणजेच प्रकाशाचे किरण, सूर्य आणि दिवा यांच्या तेजामधून निघून सगळीकडे जातात. ही गोष्ट प्राचीन काळापासून माहीत होती, पण ते तत्क्षणी जाऊन पोहोचतात असे वाटत असणार...

अवकाश स्पर्धा सुरू झाल्यानंतर जवळपास लगेचच या स्पर्धेने वेग घेतला. आकाशात रशियाने पहिला कृत्रिम उपग्रह सोडल्यावर अमेरिकेची या स्पर्धेत एका अर्थी पिछेहाट झाली. ती भरून काढण्यासाठी अमेरिकेनेसुद्धा अनेक प्रयोग करण्यास सुरुवात केली आणि आपला या स्पर्धेतील जोर कायम ठेवला...

कोणतीही गोष्ट शेअर करताना, हे "फेक" तर नाही ना, याची खात्री करण्याची सवय आपल्याला सहज लावून घेता येते. कोणतीही घटना घडली की, आजकाल त्याविषयी मत मांडण्याचा, पोस्ट इकडून तिकडे फॉरवर्ड करण्याचा धडाका सुरू होतो. ..

प्रसारमाध्यमांनी सामाजिक भान ठेवायला हवे. कोणतीही बातमी देताना, दाखवताना याचा विचार करणे गरजेचे आहे, की हे समाजाला हितकारक, पोषक आहे का? ‘नटसम्राट’ सारखी उत्तम नाटके, ‘तारे जमीं पार’, देऊळ, शक्ती, दोस्ती यासारखे उत्तम चित्रपट समजत चांगली मूल्ये रुजवण्याचे, समाजाला दिशा देण्याचे काम करतात...

मला सारं काही समजलं. मलाही फुलपाखरासारखे बनायचे आहे असे मी मनातच ठरवलं...

तान्ह्या बाळांना कधी बोलताना पाहिले आहे का हो? नाही ना? पण तरी त्यांची बडबड आपल्याला मजेदार वाटते. थोडी मोठी झालेली मुले बोबडी बोलतात. बर्‍याचदा ती काय म्हणत आहेत आपल्याला कळत नाही, पण तरी आपण बरोबर तर्क लावू शकतो. ..

काही दिवसांपूर्वी मी तुम्हाला दिल्लीतल्या प्राणी आणि पक्षांबद्दल सांगितलं होतं. थोडा विचार केलात तर तुम्हाला लक्षात येईल की खूप सारे पक्षी इथे का दिसत असतील? ह्या पक्षांना इथे राहण्यासाठी,घरटी बांधण्यासाठी खूप झाडं आहेत. ..

आपल्याला गणित अवघड वाटले, म्हणून आपल्या मुलांनापण येणार नाही, ही अतिशय चुकीची कल्पना आहे. जमत नाहिये का? जाऊ दे, मलापण येत नव्हते, असे कधीच म्हणू नका! उलटे त्यांना काय समजत नाहिये, हे तुम्ही जाणून घ्या आणि सोप्या भाषेत त्यांना ते कसे समजावता येईल, याचा विचार करा. त्यांच्याशी कायम सकारात्मक बोला...

अनेकांना विविध वस्तूंचा संग्रह करण्याचा छंद असतो. त्यापैकी कोणी पोस्टाची तिकिटे, कोणी आईसस्क्रीमच्या काड्या, वेगवेगळी भेटकार्डे, पत्रिकेवरील गणपतींचे फोटो, रंगीत कागद, दगड, शंख-शिंपले अशा कितीतरी वस्तू जमा करत असतात. आपण जमा केलेल्या अशा वस्तू इतर मित्रां..

मी भारतातील सर्वात मोठी पश्चिमवाहिनी नदी आहे. माझा उगम पूर्वेकडून होऊन मी पश्चिमेकडे समुद्राला जाऊन मिळते. अशी मी नर्मदा... मला रेवा असेही म्हंटले जाते. रेवा या शब्दाचा अर्थ ‘पर्वत-पठारावरून उड्या मारत वाहणारी’ असा होतो. मला मध्य प्रदेश राज्..

सर आयझॅक न्यूटन या महान शास्त्रज्ञाचा जन्म १६४२ मध्ये इंग्लंडमधल्या एका लहान गावात झाला. ..

अक्षरांची कार्डे तयार करणे. उदा. a, t, m, o, s  इ. वर्गातील मुलांचे गट तयार करणे. प्रत्येक गटाला 5 ते 7 कार्डे देणे. त्यांनी अक्षरकार्डाचे वाचन करून ती अक्षरे योग्य क्रमाने जुळवून जास्तीत जास्त शब्द तयार करावेत. जो गट जास्तीत जास्त शब्द तयार करेल, ..

आपण नदीबद्दल बरंच काही ऐकून असतो. कधीतरी भूगोल विषय शिकताना शिक्षकांनी विचारले असेल, "सांगा बघू नदी म्हणजे काय?" तर अशा वेळी नदीची काय बर व्याख्या सांगता तुम्ही.? नदी म्हणजे अखंड वाहणाऱ्या खळखळत्या पाण्याचा झरा. असं जर तुम्ही सांगत असाल, तर अगदी बरोबर! ..

श्रद्धेय डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणजेच भीमराव रामजी आंबेडकर यांचा जन्म मध्य प्रदेशमधील महू या गावी 14 एप्रिल 1891 रोजी झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव रामजी व आईचे नाव भीमाई होते. त्यांचे वडील सरकारी नोकरीत असल्याने त्यांची विविध ठिकाणी बदली होत असे. मात्र त..

बालमित्रानो दिल्ली ही आपल्या देशाची राजधानी आहे हे तुम्हाला सगळ्यांना माहीतच आहे. या शहराबद्दलच्या गमतीजमती तुम्हाला वाचायला आवडतील का? तुमच्यापैकी काहीजणांनी दिल्ली पाहिली असेल त्यांना या गोष्टी कदाचित माहिती असतील. पण ज्यांनी दिल्ली पाहिलेली नाही त्या..

नमस्कार मित्रहो, आजवर आपण जो खगोलाचा अभ्यास केला, त्यामध्ये आपण आकाशाचे मूळ भाग कसे केले जातात, त्यात चंद्र आणि सूर्याचे भ्रमण, याचा मानवी जीवनाशी असणारा संबंध इत्यादी पाहिले. त्याचप्रमाणे मागील काही लेखांमध्ये आपण मानवाची आकाश पेलण्याची इच्छा आणि त्..

आपल्या आकाशाच्या चाललेल्या सफरीमध्ये आपण बऱ्याच पुढच्या टप्प्यात पोहोचलो आहोत. पण आकाशाचा अभ्यास सुरू झाल्यानंतर मनुष्याला या अथांग अशा आकाशाचा प्रत्यक्ष वेध घेण्याची ओढ लागली आणि नंतर मग त्याने पक्ष्यासारखे पंख करून पाहिले, छत्रीच्या आकाराची याने उडवण्याचा प्रयत्न केला आणि असे अनेक प्रयोग करून पाहिले...

मी या परीक्षेत खूप अभ्यास केला होता. पण ऐनपेपरच्या वेळेस मी सगळं विसरले...

आकाशाबद्द्ल अधिक..

ओटो व्हॉन गेरिक हा जर्मन शास्त्रज्ञ सतराव्या शतकातला एक प्रमुख संशोधक आणि इंजिनियर होता. तो इटलीमधील गॅलीलिओ आणि टॉरिसेली, तसेच फ्रान्समधील पास्कल यांचा समकालीन होता. त्या काळात चांगली संपर्कसाधने उपलब्ध नसतानासुद्धा हे निरनिराळ्या भाषा बोलणारे ..

मुलांनी त्यांना माहीत असणारा परिचित शब्द सांगणे. त्या शब्दाशी संबंधित असलेले शब्द इतर मुलांनी सांगायचे. जसे अनेक शब्द सांगितल्यावर त्या शब्दांपासून सोपी वाक्ये तयार करता येतात. विद्यार्थी त्या शब्दाशी संबंधित शब्द आठवण्याचा प्रयत्न करतात. विचार करतात व अन..

ओळख पाहू पाहुणा कोण ? शुद्धलेखन सुधारण्यासाठी या खेळाचा/उपक्रमाचा चांगला उपयोग होतो. शब्दाचा उच्चार कसा केला आहे? याचे श्रवण व निरीक्षण विद्यार्थ्यांनी करावे. शिक्षकांनी शब्दांचा योग्य उच्चार करावा. त्या शब्दांचा उच्चार नीट ऐकून विद्यार्थ्यांनी शब्द लिहि..

मुलांनो, लय हा मानवी जीवनाचा प्राण आहे. लय म्हटलं की वेग, गती हे शब्द आठवतात. निसर्गातील प्रत्येक गोष्टीला लय असते. त्याप्रमाणे एखादी कविता लयीत म्हटली तर ती लगेच आपली पाठ होते. तसेच मुलांनो, काही शब्द आपण लयीत म्हणू या, वाचू या, त्या लयीत ते शब्द, समान ..

नमस्कार मित्रांनो! आतापर्यंत आपण विविध अभ्यास कौशल्ये पाहिली, ज्यांचा उपयोग तुम्हाला अभ्यासाला प्रवृत्त होण्यासाठी झाला. आता आपण प्रत्यक्ष अभ्यास करताना वापरावयाची काही कौशल्ये पाहणार आहोत. नोव्हेंबर महिन्याच्या लेखात वाचन कौशल्याविषयी जाणून घेतल्यानंत..

साहित्य : काही नाही खेळाची तयारी : हा खेळ दोन गटांत आणि कितीही जणांत खेळता येतो. घरात खेळताना ‘सारा’ आणि ‘अन्वय’ असे दोन गट आहेत. साराच्या गटात आजोबा, काका, रोहन आणि आई. अन्वयच्या गटात आजी, काकू, प्रिया आणि बाबा. दोग गट समोरासमो..

पिचकारी ही आपल्या ओळखीची वस्तू कधीपासून प्रचलित झाली कुणास ठाऊक. अनेक जुन्या काळातल्या चित्रांमध्ये गोपालकृष्णाला पिचकारीमधून गोपिकांवर रंग उडवत असताना दाखवलेले आहे. डॉक्टरांची इंजेक्शन देण्याची सुई, रंग उडवणारी पिचकारी आणि मोठाले दगडधोंडे उचलून इकडून तिक..

नमस्कार मित्रांनो, आपण मागील लेखामध्ये आपले सण आणि त्यांचे आपल्या आकाशाशी असलेले नाते नक्की काय आहे ते जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला. मला खात्री आहे की तुम्ही नक्की त्याबद्दलची अधिक माहिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला असेल. चला तर मग या प्रस्तुत लेखात..

मित्र-मैत्रिणींनो, शब्दांच्या प्रवासातील चौथ्या आणि पाचव्या टप्प्यावर, आपण डोळे, कान, नाक, तोंड, हात, पाय, दात, या अवयवांवर आधारित वाक्प्रचार, रागावणे, खाणे, विविध रंग, यांवर आधारित वाक्प्रचार, तसंच अतिशयोक्तीचे,ऐतिहासिक, पौराणिक संदर्भ असलेले आणि ..

आपल्या आजूबाजूला चहूकडे हवा पसरलेली असते, पण ती संपूर्णपणे पारदर्शक असल्यामुळे आपल्या डोळ्यांना दिसत नाही. तिला रंग, गंध किंवा चवसुद्धा नसते, पण या हवेला पंख्याने जरासे हलवलेले मात्र आपल्या त्वचेला लगेच समजते. श्वासोच्छ्वास करताना किंवा फुंकर मारता..

मुलांनो, मी जर तुम्हाला विचारलं की पाण्याचं आपल्या आयुष्यातलं स्थान काय? तर तुम्ही मला काय उत्तर द्याल? अनन्यसाधारण. पाणी म्हणजे जीवन, पाणी नसेल तर ही जीवसृष्टीच राहणार नाही वगैरे वगैरे. अशी अनेक उत्तरं तुमच्याकडून येतील. खरंच पाण्याशिवाय आपण आपल्या जगण्य..

आपले जग, इथले निर्जीव पदार्थ आणि सजीव प्राणिमात्र यांचे गुणधर्म यांचा पद्धतशीर अभ्यास करणे आणि निसर्गाचे नियम समजून घेणे म्हणजे विज्ञान (सायन्स). भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र आणि त्यांच्या उपशाखांचा समावेश विज्ञानात केला जातो. यात मांडलेले सिद्धांत प्रत्यक्ष प्रमाणाने सिद्ध करून दाखवले जातात.   प्राचीन काळातले ऋषीमुनि आणि विद्वानांनी अनेक शास्त्रांचा विकास केला होता. मंत्रतंत्र, स्तोत्रे, कथा, पुराणे, वगैरें धर्मशास्त्रे पिढी दर पिढी पुढे दिली गेली. योगविद्या, आयुर्वेद, ..

शब्दांच्या चौथ्या टप्प्यात आपण डोळे, कान, नाक याअवयवांवर आधारित काही वाक्प्रचार पाहिले...